ရွမ္း သမိုင္းအက်ဥ္း

 

ရွမ္းအမ်ိဳးသားတို႔သမိုင္းအက်ဥ္း

 ᠌᠌᠌

  ရွမ္းဆုိတာ ျမန္မာနဲ႔ အျခားလူမ်ဳိးတစ္ခ်ဳိ႕က သူတုိ႔ကုိေခၚတဲ့အမည္ပါ။ သူတုိ႔ရဲ႕ မူရင္းနာမည္ တုိင္း (Tai) ျဖစ္ပါတယ္။ ရွမ္းေတြကုိယ္၌ကလည္း သူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔ Tai(တုိင္း)လူမ်ဳိးလုိ႔ပဲ ေျပာၾကပါတယ္။ ေရွးျမန္မာစာအေရးအသားမွာ ရွမ္းကုိ သွ်ံ (သုိ႔) သွ်မ္ လုိ႔ေရးပါတယ္။ အဓိပၸါယ္မွာ လြတ္လပ္ျခင္းလုိ႔ ရတယ္။ ရွမ္းႏွင့္ တုိင္းဟာ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးတည္းကုိေခၚတဲ့ အမည္ႏွစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး အဓိပၸါယ္မွာ အတူတူပင္ျဖစ္တယ္။

 

ရွမ္း(သို႔) တုိင္းတုိ႔ ဟာ ျမန္မာတုိ႔ကဲ့သုိ႔ပင္ ေမာင္းဂြတ္ (Mongoloid) လူမ်ဳိးႀကီးမွ ဆင္းသက္ခဲ့ၾကၿပီး တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနာက္ပုိင္းမွာ အႏွစ္ ၂၀၀၀ ခန္႔အတူ ေနထုိင္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ေျပာဆုိတဲ့ ဘာသာစကားအရ ျမန္မာတုိ႔က တိဗက္ႏွင့္နီးစပ္လုိ႔ တိဘက္တုိဘာမင္အုပ္စုျဖစ္ၿပီး ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းတုိ႔က တရုတ္ႏွင့္နီးစပ္တဲ့အတြက္ ထုိင္းတရုတ္အုပ္စု၀င္ျဖစ္တယ္။

ျမန္မာတုိ႔ဟာ ျမန္မာအပါအ၀င္ ဓႏု၊ ေတာင္ရုိး၊ အင္းသား၊ ရခုိင္၊ ထား၀ယ္ စတဲ့လူမ်ဳိးစု အမ်ားအျပားပါ၀င္တဲ့ လူမ်ဳိးႀကီးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သလုိ ရွမ္း(သို႔) တုိင္းတုိ႔ဟာလည္း တုိင္းေန၊ တုိင္းေမာ၀္၊ တုိင္းဒြဲ၊ တုိင္းခ်င္း၊ တုိင္းပါး၊ တုိင္းလုံ စသည္ျဖင့္ လူမ်ဳိးႏြယ္စု အမ်ားအျပားပါ၀င္တဲ့ လူမ်ိဳးႀကီးတစ္မ်ဳိးျဖစ္လုိ႔ သူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔ ဂုဏ္ယူၾကတယ္။ ယခုအခါ ရွမ္း(သို႔) တုိင္းလူမ်ဳိးတုိ႔ဟာ ျမန္မာျပည္အေရွ့ေျမာက္ပုိင္းတစ္ခြင္မွာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထုိင္ၾကၿပီး လာအုိႏွင့္ ထုိင္းတုိ႔ဟာ ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္း လူမ်ဳိးမ်ားနဲ႔ အႏြယ္တူ လူမ်ိဳးမ်ား တည္ေထာင္ထားၾကတဲ့ ႏုိင္ငံေတြျဖစ္တယ္။

#ေရွးေဟာင္းရာဇ၀င္ထဲက ရွမ္း (သုိ႔) တုိင္း

ရွမ္း(သို႔) တုိင္းတုိ႔ဟာ တရုတ္တုိ႔နဲ႔ လူမ်ိဳးအရေရာ၊ ဘာသာစကားအရပါ သီးျခားလူမ်ဳိးျဖစ္တယ္။ တရုတ္ျပည္မွာ တရုတ္တုိ႔ အင္ပါယာ မထူေထာင္မီ ဘီစီ ၂၀၀၀ ခန္႔ကပင္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး စူ(Tsu) ႏွင့္ ပန္ (Pang) ႏုိင္ငံကုိထူေထာင္ခဲ့ၾကတယ္။ ဘီစီ ၈၈၀ မွာ တရုတ္အင္ပါယာပင္ စူႏိုင္ငံလက္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့တယ္။ ဘီစီ ၇၀၀ မွာ စူႏုိင္ငံ ဘုရင္ျဖစ္လာမယ့္ ခြန္ေဆဟြန္ကုိ ေမြးတယ္။ ႏုိ႔စုိ႔အရြယ္မွာပင္ မိဘမ်ားဆုံးပါးသြားလုိ႔ က်ားျဖဴတစ္ေကာင္ႏွင့္ က်ားငါးဆယ္တုိ႔ ေကၽြးေမြးေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ ခြန္ေဆဟြန္ဟာ က်ားႏုိ႔ကုိ ေသာက္သုံးရလုိ႔ အလြန္ထူးခၽြန္ထက္ျမက္ၿပီး စူႏုိင္ငံဘုရာင္ျဖစ္လာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းတုိ႔က က်ားစာ မိမိတုိ႔ကုိ အၿမဲေစာင့္ေရွာက္တယ္လုိ႔ ယုံၾကည္လာၾကတယ္။ က်ားကုိ ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းလူမ်ဳိးတုိ႔ရဲ႕ အမ်ဳိးသားအထိမ္းအမွတ္ သေကၤတအျဖစ္ သေဘာထားခဲ့ၾကတယ္။ ရွမ္းတုိ႔ေျပာတဲ့ စ၀္ခြန္မိန္းေခၚ ကုိးၿမိဳ႕ရွင္ဆုိတာ က်ားမင္းနတ္အေစာင့္အေရွာက္ကုိ ဆုိလုိတာျဖစ္တယ္။

#နန္ေခ်ာင္ (Nan Chao) ႏုိင္ငံ

ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းတုိ႔ဟာ ခရစ္ႏွစ္အစေလာက္ကပင္ ယခုယူနန္နယ္မွာ ေနထုိင္ခဲ့ၾကတယ္။ ၆ ရာစုအလယ္ေလာက္မွာ ႏုိ္င္ငံတည္ေထာင္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ အင္အားႀကီးလာၾကရာ တရုတ္က သူတုိ႔ကုိ နန္ေဆာ (သုိ႔) နန္ေခ်ာင္လုိ႔ ေခၚတယ္။ ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ တာလီျဖစ္ၿပီး အနီးအနားႏုိင္ငံမ်ားကုိ အၿမဲမျပတ္ စစ္ခင္း၍ စစ္ႏုိင္ငံတစ္ခုျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ယခု အာသံ၊ ျမန္မာ၊ ထုိင္း၊ ေလာ၊ ဗီယက္နမ္တုိ႔မွာ ရွိၾကတဲ့ လူမ်ဳိးအသီးသီးက နန္ေခ်ာင္တုိ႔ကုိ ခံ့ညားၾကရတယ္။ ေအဒီ ၆၄၉ မွ ၁၂၃၅ အထိ ရွည္ၾကခဲ့တဲ့ နန္ေခ်ာင္ႏုိင္ငံကုိ မင္းဆက္ ၃၂ ဆက္ အုပ္စုိးခဲ့ၿပီး ခုိလုိဖုန္း (ေအဒီ ၇၄၈-၇၇၈) မွာ တန္ခုိးအႀကီးဆုံးဘုရင္ ျဖစ္လာတယ္။ 

ျမန္မာႏုိင္ငံအလယ္ပုိင္းရွိ ပ်ဴနုိင္ငံမ်ားကုိ ေအဒီ ၈၃၂ မွာ တစ္ႀကိမ္ႏွင့္ ၈၃၅ မွာ တစ္ႀကိမ္ ၀င္ေရာက္ဖ်က္ဆီးခဲ့တယ္။ တိဗက္ႏွင့္ တရုတ္တုိ႔အလယ္မွာ ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းတုိ႔ ဇာတိေသြးဇာတိမာန္ ျပသခဲ့တဲ့ ကာလပါပဲ။ ေနာင္အခါ ျမန္မာျဖစ္လာၾကမယ့္ ခ်ိအန္လူမ်ဳိးတုိ႔ဟာ နန္ေခ်ာင္တုိ႔ လက္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့ၿပီးမွ ေအဒီ ၉ ရာစုအလယ္ေလာက္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံအလယ္ပုိင္းသုိ႔၀င္ေရာက္ခုိလံႈခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္။ မွန္နန္းရာဇ၀င္မွာပါတဲ့သူရဲေကာင္းမင္း ပ်ဴေစာထီးဟာ ရွမ္းမင္းသားတစ္ပါးျဖစ္တယ္။ ပ်ဴေစာထီး၊ ထီးယဥ္မင္း၊ ယဥ္မင္းပုိက္၊ ပုိက္ေသဥ္လည္၊ေသဥ္လည္ေၾကာင္၊ ေၾကာင္တူရစ္လုိ႔ အမည္ေပးပုံဟာ နန္ေခ်ာင္မင္းဆက္မွ စီႏူလုိ႔၊ လုိရွဲန္၊ ရွဲန္လုိပီ၊ ပီလုိခုိ၊ ခုိလုိဖုန္း၊ ဖုန္းေက်ာက္ယီ၊ ယီမြန္ဆြန္လုိ႔ နာမည္ေပးပုံေတြ တူေနတဲ့အတြက္ အဲဒီမင္းေတြဟာ နန္ေခ်ာင္မင္းအဆက္အႏြယ္ ရွမ္းမင္းေတြျဖစ္ရမယ္လုိ႔ ယူဆၾကတယ္။ 

၉ ရာစုမွာ နန္ေခ်ာင္တုိ႔ တန္ခုိးၾသဇာ စတင္က်ဆင္းတယ္။ ၁၃ ရာစုမွာ မြန္ဂုိတုိ႔ တန္ခုိးႀကီးလာၿပီး ၁၂၅၀ မွာ နန္ေခ်ာင္ၿမိဳ႕ေတာ္ တာလီဖူးကုိ သိမ္းယူလုိ႔ နန္ေခ်ာင္ပ်က္တယ္။ ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းလူမ်ဳိးတုိ႔ဟာ ေတာင္ဖက္သုိ႔ ၿပိဳဆင္းခဲ့ၾကၿပီး ဗီယက္နမ္သုိ႔ တစ္စု၊ ထုိင္းႏိုင္ငံဇင္းမယ္၊ ေသာကၠတဲ၊ အယုဒ ၶယသို႔ တစ္စုႏွင့္ တုိင္းလုံး ေခၚရွမ္းႀကီးတုိ႔မွာ ျမန္မာျပည္အထက္ပုိင္း အလယ္ပုိင္းမ် အာသံအထိ ျပန္႔သြားၾကတယ္။

#ကေမၻာဇ

နန္ေခ်ာင္တုိ႔ တန္ခုိးထြားခ်ိန္ ေအဒီ ၉၅၇ မွာ ကေမၻာဒီးယား မင္းသားတစ္စုဟာ ေနာက္လုိက္လူသူ အမ်ားအျပားႏွင့္အတူ ေမာႏုိင္ငံကုိ လာေရာက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရွမ္းျပည္ကုိ ကေမာၻဇလုိ္႔လည္း ေခၚတြင္ခဲ့တယ္။

#ေမာရွမ္းျပည္

ေရွးေခတ္ျမန္မာရာဇ၀င္မွာ ရွမ္းတုိ႔တန္ခုိးႀကီးတဲ့ႏုိင္ငံကုိ ေမာရွမ္းျပည္လုိ႔ေခၚၿပီး ယခု သိႏၷီ၊ ဗန္းေမာ္၊ မုိးညင္း၊ မုိးေကာင္း၊ မုိးမိတ္၊ ကေလး၀၊ ၀န္းသုိ၊ မုိးခုိင္၊ လက္ပံ၊ ေနာင္မြန္၊ ေညာင္ေရႊ၊ မုိးၿဗဲ၊ မုိင္းေမာ၊ မုိးနဲ၊ က်ဳိင္းေတာင္း၊ က်ဳိင္းခမ္း၊ ေမာက္မယ္၊ မိန္းလ၊ မိန္းဆုိင္၊ မိန္းယန္း၊ မုိးကုတ္၊ မုိင္းလုံ၊ သုံးဆယ္ စတဲ့ ေဒသေတြ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ ေအဒီ ၂ ရာစုမွာ ေမာျပည္ကုိ ေတာင္ငါးလုံး၊ ခြန္တုံ ေခၚ စာလုံဟုမ္မိန္း စတင္မင္းတုိ႔ အုပ္စုိးခဲ့တယ္။ 

၁၀၈၅ မွာ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္းေစာဟာ နန္ေခ်ာင္ၿမိဳ႕ေတာ္ တာလီသုိ႔ စြယ္ေတာ္ပင့္ရန္ သြားရာမွအျပန္ (မွန္နန္းရာဇ၀င္တြင္ တရုတ္ဥတည္ဘြားထံမွ ဟုဆုိ) ေမာေစာ္ဘြားက ႏွစ္ျပည္ေထာင္ခ်စ္ၾကည္ေရးကုိ ရည္ေမွ်ာ္ၿပီး သမီးေတာ္ေစာမြန္လွကုိ အေနာ္ရထာသုိ႔ ဆက္သခဲ့တယ္။ ေစာမြန္လွဟာ ပုဂံထီးနန္းမွာ အေနအထုိင္ေကာင္းေပမယ့္ အထင္လြဲခံရၿပီး ေမာျပည္သုိ႔အျပန္ သီေပါအနီး ေဘာ္ႀကိဳမွာ ကံကုန္ခဲ့တယ္။ လမ္းခရီးေမာျပည္အစပ္မွာ ေရႊစာရံဘုရားကုိ တည္ခဲ့တယ္။ ေစာမြန္လွဟာ ပုဂံရာဇ၀င္မွာ ပထမဆုံးအထင္ကရေဖာ္ျပခံရတဲ့ ရွမ္းလူမ်ိဳးျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိရပါမယ္။

ျမန္မာတုိ႔က ျမန္မာအစ တေကာင္းကလုိ႔ ဆုိေပမယ့္ ရွမ္းတုိ႔က တေကာင္းကုိ သူတုိ႔တည္ခဲ့တာဆုိတယ္။ ရွမ္းဘာသာနဲ႔ တာေကာင္လုိ႔ေခၚၿပီး အုိးစည္ကူးတုိ႔ၿမိဳ႕လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရေၾကာင္းဆုိပါတယ္။ ရွမ္းမင္းအစ ဘိႏၷကလုိ႔လည္း ဆုိစကားရွိတယ္။ တေကာင္းအဘိရာဇာရဲ႕ အဆက္အႏြယ္ ဘိႏၷကဟာ ေရႊလီျမစ္အထက္ပုိင္း လက္်ာဖက္ကမ္းရွိ မိန္းေမာအရပ္မွာ ရွမ္းတစ္ဆယ့္ကုိးခရိုင္ကုိ တည္ေထာင္ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရွမ္းျပည္ေထာင္အစမိန္းေမာ ကလုိ႔လည္း ဆုိစကားရွိျပန္တယ္။

#ရွမ္းညီေနာင္သုံးဦး

အခါတပါး ဘိႏၷကၿမိဳ႕စား ေစာ္ဘြားႀကီးလြန္လွ်င္ သားေတာ္ႀကီး အရုိက္အရာဆက္ခံတယ္။ ညီအငယ္ သိဂၤဗုိလ္မွာ အလုပ္အေကၽြးမ်ားႏွင့္အတူ ျမင္စုိင္းအရပ္သုိ႔ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ၿပီး သူၾကြယ္သမီးႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ရာမွ ရာဇသၾကၤန္၊ အသခၤယာ ႏွင့္ သီဟသူသားသုံးပါးထြန္းကားခဲ့တယ္။ ငယ္စဥ္ကပင္ ပုဂံျပည့္ရွင္ နရသီဟပေတ့ထံဆက္သရာ မင္းက အပါးေတာ္မွာ ခစားေစတယ္။

#ရွမ္းညီေနာင္တုိ႔ဟာ ေပးသမွ်တာ၀န္ကုိ 

မလစ္ဟင္းရေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္လုိ႔ ဘုရင္က ဆုလာဘ္ခ်ီးျမွင့္တာကုိ ခံၾကရတယ္။ သားေတာ္ ေက်ာ္စြာမင္းလက္ထက္မွာေတာ့ အႀကီးရာဇသၾကၤန္ကုိ ျမင္စုိင္း၊ အလတ္ အသခၤယာကုိ မကၡယာ၊ ညီအငယ္ သီဟသူကုိ ပင္လယ္ၿမိဳ႕မ်ားကုိ အသီးသီးေပးသနားတယ္။ ေက်ာ္စြာမင္းဟာ မိဘုရာေစာကုိ အေရးမေပးေနတာေၾကာင့္ မိဘုရားေစာက ရွမ္းညီေနာင္သုံးဦးႏွင့္ ေပါင္းၿပီး ေက်ာ္စြာမင္းကုိ နန္းခ်ကာ သားေတာ္ေစာနစ္ကုိ နန္းတင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီအခါ ပုဂံထီးနန္းရဲ တန္ခုိးအာဏာဟာ လယ္ကြင္းဆယ့္တစ္ခရုိင္ကုိ အုပ္စုိးထားတဲ့ ရွမ္းညီေနာင္သုံးဦး လက္သုိ႔ က်ေရာက္သြားေတာ့တယ္။ ပုဂံဘုရင္မွာ ရွမ္းညီေနာင္သုံးဦးရဲ႕ ၾသဇာမွ်သာ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ ၁၃၈၁ မွာ မြန္ဂိုတပ္မ်ား ျမင္စုိင္းကုိ ခ်ီတက္တုိက္ခုိက္တယ္။ ရွမ္းညီေနာင္တုိ႔ရဲ႕ ပရိယာယ္ေၾကာင့္ ျပန္လည္ဆုတ္ခြာ သြားၾကတယ္။

#ရွမ္းမင္းမ်ားေခတ္

၁၃၁၂ မွာ သီဟသူ ပင္းယကုိတည္တယ္။ တစ္စီးရွင္သီဟသူလုိ႔ အမည္တြင္တယ္။ တစ္စီးရွင္သီဟသူရဲ႕သားေတာ္ အသခၤယာေစာယြန္းက ၁၃၁၅ မွာ စစ္ကုိင္းကုိတည္တယ္။ ထုိအခါ ပင္းယႏွင့္ စစ္ကုိင္းနွင့္ အၿပိဳင္အုပ္စုိးၾကတယ္။ ၁၃၆၄ မွာ ပင္းယမင္း (၇) ဆက္ေျမာက္ နရသူက စစ္ကုိင္းကုိ အုပ္စုိးတဲ့ မင္းေျပာက္ဟာ မင္းမ်ဳိးမဟုတ္လုိ႔ဆုိၿပီး ေမာရွမ္းမင္းသုိခ်ည္ဘြားအား စစ္ကုိင္းကုိ လာေရာက္တုိက္ရန္ ဖိတ္ေခၚခ်က္အရ ေမာရွမ္းတုိ႔ လာတုိက္လုိ႔ စစ္ကုိင္းေရာပင္းယပါ ပ်က္တယ္။ ပင္းယနရသူကုိ ေမာရွမ္းတုိ႔ေခၚသြားလုိ႔ ေမာပါမင္းလုိ႔ တြင္တယ္။ ျမန္မာရာဇ၀င္မွာ ပင္းယႏွင့္ စစ္ကုိင္းေခတ္မ်ားကုိ ရွမ္းတုိ႔ ႀကီးစုိးတဲ့ေခတ္လုိ႔ အသိအမွတ္ျပဳၾကတယ္။

၁၃၆၄ မွာပဲ သတုိးမင္းဖ်ား အင္း၀ကုိတည္တယ္။ သတုိးမင္းဖ်ားဟာ စစ္ကုိင္းကုိတည္ခဲ့တဲ့ အသခၤယာေစာယြန္းရဲ႕ သမီးေတာ္ စုိးမင္းကုိယ္ေတာ္ႀကီးနဲ႔ တေကာင္းႏြယ္ရုိး သတုိးဆင္ထိန္းတုိ႔မွ ေမြးတဲ့သားျဖစ္တယ္။ ရွမ္းေသြးပါတဲ့မင္းပါ။ သတုိးမင္းဖ်ားကုိ ဆက္ခံခဲ့တဲ့ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲဟာလည္း နရသီဟပေတ့ေခၚ တရုတ္ေျပးမင္းသားေတာ္ ျပည္စားသီဟသူႏွင့္ သဂၤဗိုလ္သမီး တစီးရွင္သီဟသူတုိ႔ရဲ႕ ႏွမေတာ္တုိ႔မွ ဆင္းသက္လာသူျဖစ္လုိ႔ ရွမ္းေသြးမကင္းသူျဖစ္တယ္။ သုိ႔ေပမယ့္ သတုိးမင္းဖ်ားတည္တဲ့ ပထမအင္း၀ေခတ္ကုိ ျမန္မာတုိ႔ႀကီးစုိးတဲ့ေခတ္လုိ႔သာ ျမန္မာရာဇ၀င္မွာ သိမွတ္ၾကတယ္။ 

ဟံသာ၀တီနဲ႔ အႏွစ္ေလးဆယ္စစ္ကုိ တုိက္တဲ့ 

မင္းေခါင္ရဲ႕သားေတာ္ ျမန္မာစစ္သူရဲေကာင္း မင္းရဲေက်ာ္စြာရဲ႕မယ္ေတာ္ဟာ ရွမ္းမင္းသမီးတစ္ပါးျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိတာလည္းရွိပါတယ္။ ၁၅၂၇ မွာ မုိးညွင္း စလုံသား သုိဟန္ဘြားအင္း၀ေရႊနန္းကုိ တက္၍မင္းျပဳတယ္။ သုိဟန္ဘြားဟာ ဘုရားပုထုိးေစတီတုိ႔ကုိ ဖ်က္တယ္။ က်မ္းဂန္စာေပတုိ႔ကုိ မီးရွဳိ႕တယ္။ ရဟန္းသံဃာတုိ႔ကုိ သတ္ျဖတ္တယ္လုိ႔ ျမန္မာရာဇ၀င္မ်ားက ေရးတယ္။ ရွမ္းစာေရးဆရာ Chao Tzang Yawnghwe က မူ ၁၇၅၀ ေက်ာ္ႏွစ္မ်ားက မြန္လူမ်ဳိးမ်ာ။နွင့္ သူတုိ႔ရဲ႕ဘာသာတရားယဥ္ေက်းမႈတုိ႔ကုိ အေလာင္းဘုရားျပဳလုပ္ခဲ့တာနဲ႔စာ ရင္ မဆုိးလွေသးပါဖူးလုိ႔ ေရးပါတယ္။ ခက္တာက သုိဟန္ဘြား လုပ္ခဲ့တာကုိ လူေတြသိသေလာက္ အေလာင္းဘုရားလုပ္ခဲ့တာကုိ သိေအာင္ မလုပ္ၾကတာပါပဲ။ 

သုိဟန္ဘြားကုိ မင္းႀကီးရန္ေနာင္လုပ္ႀကံလုိက္ၿပီးေနာက္ အုန္းေပါင္ခုံမိႈင္းကုိ နန္းတင္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီေနာက္ မုိးၿဗဲနရပတိႏွင့္ စစ္ကုိင္းစည္သူေက်ာ္ထင္တုိ႔ အင္း၀မွာ ဆက္လက္မင္းျပဳခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီမင္းေတြဟာလည္း ရွမ္းမင္းေတြပဲျဖစ္တယ္။ အင္းေခတ္မွာ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ မိဖုရားေစာဥမၼာႏွင့္ မင္းဆက္ငါးသြယ္ ရွင္ဘုိ႔မယ္တုိ႔ဟာလည္း ရွမ္းမင္းသမီးေတြပဲ ျဖစ္ၾကတယ္။ ၁၅၅၄ မွာ ဒုတိယျမန္မာႏုိင္ငံကုိ တည္ေထာင္သူ ဘုရင့္ေနာင္က အင္းကုိခ်ီတက္သိမ္းပုိက္ခဲ့လုိ႔ ပထမအင္း၀ေခတ္ နိဂုံးခ်ဳပ္ခဲ့တယ္။

ပုဂံအပ်က္ ၁၂၈၈ မွ ၁၅၅၄ ထိ ကာလရခုိင္ႏွင့္ မြန္ေဒသအခ်ဳိ႕မွ အပျဖစ္တဲ့ ျမန္မာျပည္တစ္ခုလုံးကုိ ရွမ္း(သုိ႔) တုိင္းလူမ်ဳိးတုိ႔ ႀကီးစုိးခဲ့တယ္လုိ႔ ယူဆတယ္။ အဲဒီကာလက ျမန္မာတုိ႔ရဲ႕ ၾသဇာဟာ အင္း၀လက္ေအာက္ခံအေနနဲ႔ ျပည္ႏွင့္ေတာင္ငူနယ္ကေလးေတြေလာက္မွာသာ ရွိခဲ့တယ္။ သုိ႔ျဖင့္ ပုဂံအေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ ၁၁ ရာစုမွ ကုန္းေဘာင္ဆက္ေနာက္ဆုံးဘုရင္ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူတဲ့အထိ ျမန္မာရာဇ၀င္ကုိ ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ ပင္းယ၊ စစ္ကုိင္းႏွင့္ ပထမအင္း၀ေခတ္ပ်က္တဲ့ ၁၅၅၄ အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀ ခန္႔ ရွမ္းတုိ႔ တန္ခုိးၾသဇာႀကီးခဲ့တဲ့ကာလလုိ႔ ဆုိရမယ္။ က်န္တဲ့ကာလတစ္ေလွ်ာက္လုံးမွာေတာ့ ရွမ္းေတြဟာ ျမန္မာဘုရင္လက္ေအာက္ခံ ပဏၷာဆက္ႏုိင္ငံ (Vassal State) အျဖစ္နဲ႔သာ ရပ္တည္ခဲ့ရတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားအေနနဲ႔ ကုိယ့္နယ္မွာကုိယ္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရွိပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ မင္းမ်ားလက္ထက္ ရွမ္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ အမ်ားအားျဖင့္ နယ္မ်ားကုိေစာ္ဘြား၊ နယ္လတ္မ်ားကုိ ၿမိဳ႕စားႏွင့္ နယ္ငယ္မ်ားကုိ ေငြခြန္မွဴးမ်ား ထားရွိအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တယ္။

၁၈၈၅ ႏုိ၀င္ဘာ ၂၀ မွာ သီေပါမင္းပါေတာ္မူတယ္။ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလုံး ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေအာက္ ကုိ က်ေရာက္ခဲ့တယ္။ ၁၈၉၀ မွာ ရွမ္းျပည္တစ္ခုလုံးကုိ အဂၤလိပ္လက္ေအာင္ခံအျဖစ္ သိမ္းယူတယ္။ ႀကိဳတင္ကတိျပဳထားတဲ့ အတုိင္း ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားအား ၎တုိ႔ နယ္ေျမအသီးသီးကုိ ဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ေစတယ္။

~Ref:ေက်ာ္သက္ဟန္ ၊ Mingalarbar Magazine, Vol. 6, No. 1, May- Oct 2014 မွ တုိက္ရုိက္ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။ &Credit Lwin Pyin

×××

သ်ွမ္း ႏွင့္  ရွမ္း ဆိုသည့္ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္

==============================

စကားေလး အျဖစ္ နည္းနည္း ရွင္းျပခ်င္ ပါတယ္ …

လူေတြ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရးေနၾကတဲ႔ *ရွမ္း* ဆုိတဲ႔ စကားလုံးမွာ *ရ*ေကာက္ နဲ႔ ေရးတဲ႔ (ရွမ္း) ကုိေရွးက သ်ွမ္းပညာရွိ ေတြလည္း မႏွစ္သက္ၾကဘူးလုိ႕ သိရပါတယ္… 

အဓိပၸါယ္ကေတာ့ ခုိက္ရန္ျဖစ္ျခင္း ရုိက္ပုတ္ျခင္း ဆိုတဲ႕ အဓိပၸါယ္ကုိ ေဆာင္ေသာေၾကာင့္ဟု ဆုိပါတယ္

(အရွင္သုခမိႏၵ၏ ရွမ္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ကုိးကြယ္ယုံၾကည္မႈ နဲ႔ ဓေလ့ထုံးစံမ်ား  ရွမ္းအဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆုိခ်က္မွ)

ေရွးလူႀကီးေတြ မႏွစ္သက္ၾကတဲ႔အေၾကာင္းကုိ ေလ့လာမိ သေလာက္ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ *ရ* ေကာက္ အကၡရာနဲ႔ ေရးတဲ႔ (ရွမ္း) ဆုိတဲ႔ စကားလုံးမွာ ေလာကီနည္းလမ္း နဲ႕ စိစစ္ ၾကည့္ေတာ႔ *ရ*ေကာက္ဆုိတဲ႔ အကၡရာကုိ ၁၄လုံး ေျမာက္ *စိၾတနကၡတ္* ကပုိင္ပါတယ္ အဲဒီ နကၡတ္ဟာ အမ်ဳိးအားျဖင့္ ခြဲရင္ (ေဒသြၿႏၵိ - သူေတာင္းစား သူယုတ္နကၡတ္) ဆုိတဲ႔ အမ်ဳိးအစား ျဖစ္ပါတယ္…

ဒါေၾကာင့္ ရေကာက္ အကၡရာနဲ႔ ေရးတဲ႔ (ရွမ္း) ဆုိသည့္ အသုံးအႏႈံးဟာ *ဆင္းရဲျခင္း - ဘုန္းတခုိးေတဇာ ယုတ္နိမ့္ျခင္း -ခုိက္ရန္ျဖစ္ျခင္း ဆုတ္ယုတ္ျခင္း စတဲ႔ အဓိပၸါယ္ အက်ိ ဳ း သက္ေရာက္ပါတယ္…

*သ*နဲ႔ ေရးတဲ႔ သ်ွမ္းဆုိသည့္ အကၡရာကုိ စိစစ္ၾကည့္ရင္ *သ* အကၡရာဟာ ၁၃လုံးေျမာက္ *ဟႆ      တ  နကၡတ္* နဲ႔ ၂၄လုံးေျမာက္ *သတၱဘိသ်ွ* နကၡတ္ကပုိင္ပါတယ္… ဟႆ  တ*နကၡတ္ဟာ အမ်ဳိးအစားအားျဖင့္ ရာဇမင္းနကၡတ္ ျဖစ္ျပီး *သတၱဘိသ်ွနကၡတ္*ဟာ ေဒဝီမိဖုရား အမ်ဳိးအစား ျဖစ္ပါတယ္…

ဒါေၾကာင့္ သ်ွမ္းဆုိသည့္အကၡရာရဲ႕ အဓိပၸါယ္အက်ဳိး သက္ေရာက္မႈက ဘုန္းတခုိးၾသဇာအာဏာသက္ေရာက္

ျခင္း ထြန္းေတာက္ျခင္း စုိးမုိးျခင္း အျခံအရံမ်ားျခင္းဆုိတဲ႔ အဓိပၸါယ္ကုိ သက္ေရာက္ေစေၾကာင္း သိရွိရပါတယ္…

ထုိ႕ေၾကာင့္ ဒုိ႕သ်ွမ္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ အေဆာက္အဦး ပါတီ အဖြဲ႕အစည္း ဆုိင္းဘုတ္ နာမည္စတာေတြမွာ ( ရွမ္း) ဆုိသည့္ အသုံးအႏႈံး အေရးအသားအစား (သ်ွမ္း) ဆုိသည့္ အသုံးအႏႈံး ကုိ ေျပာင္းလဲ သုံးစြဲၾကေစခ်င္ ေၾကာင္း သမၼာဆႏၵ ျဖင့္သာ ေျပာၾကားလိုက္ပါသည္ ။

( ပါဠိျဖင့္ဆုိရင္လည္း *သာမ - ညီညြတ္ျခင္း *မွ* သ်ွာမ *သ်ွမ္း* ) သ်ွမ္းတုိ႕ အက်ဳိးကုိ ေရွးရွဳလ်က္ … နိဂုံးခ်ဳပ္အပ္ ပါသည္ ။

မ္ꨮꨲ သုင္ꨁꨣꨳ ပီꨳꨓြင္ꨵ ꨁူိဝ္းတꨯးꨟဝ္း

#Jai Wann Leng Hsai

သွ်မ္းဆိုတာက "သကၠတဘာသာ" အားျဖင့္ "သွ်ာမ"လို ့ေခၚတယ္။ "သွ်ာမ"မွာ "မ-သတ္"လိုက္ေတာ့ "သွ်မ္း"ျဖစ္လာတာ။ "သွ်မ္း"ဆိုတာ ေ႐ႊေရာင္။ ဥပမာအားျဖင့္ "သုဝဏၰသာမ"ေပါ့။ "သုဝဏၰသာမ" ေ႐ႊေရာင္လို ဝင္းဝါေနတဲ့ သတိုးသား။ အသားအေရေတြက ေ႐ႊလို ဝင္းဝါေနတာတဲ့။

အဲဒီလိုပါဘဲ "သွ်မ္း"ဆိုတာ ေ႐ႊလိုဝင္းဝါေနတဲ့ ေရႊေရာင္႐ွိေရာင္ကဲ့သို ့အသားအေရရွိတဲ့ လူမ်ိ ဳးကို "သွ်မ္းလို ့ေခၚတာ။

 

ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္ဆရာေတာ္ ဘဒၵႏၲ ေဒါက္တာ ဓမၼသာမိ၏ ေရႊရတုေမြးေန ့အထိမ္းအမွတ္    စာအုပ္မွ

မဟန ဥကၠ႒  ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္ႀကီး     ဘဒၵႏၲကုမာရာဘိဝံသ၏ ၾသဝါဒကထာ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ ျဖစ္​ပါတယ္​။

#နမ့္ခုံးလုံ